چند وقت پیش درباره اینکه والدین واقع بین و آینده نگر (Realistic and futuristic parents) باشند،

جمله ای منسوب به امیرالمؤمنین علی (ع) در شرح نهج ­البلاغه ابن ابی الحدید می خواندم که حضرت می فرمودند:

فرزندانتان را بر آداب خود تربیت نکنید؛ چرا که آنها برای آینده و زمانی غیر از زمان شما آفریده شده­ اند.

با این جمله به این فکر فرو رفتم که والدین می­ توانند به نیکوترین و بهترین شکل ممکن فرزندان خویش را تربیت کنند

• که هم آینده­ نگر باشند و بتوانند رخدادهای آینده را تا حدّی پیش­بینی کنند،
• و هم فرزندان خود را متناسب با رخدادهای پیش­بینی­شده آینده تربیت کنند.

در واقع یکی از اصول مهم تعلیم و تربیت که همواره باید مورد توجه برنامه­ های تربیتی والدین و مربیان باشد، این است که

کودک و نوجوان نسل­های پس از ما هستند و باید برای زندگی در زمان جلوتری از زمان ما تربیت و پرورش یابند.

کانت، فیلسوف بزرگ‌ آلمانی در این باره جمله قابل تاملی دارند:

«کودک نباید تنها بر حسب وضع فعلی نوع بشر پرورش یابد، بلکه باید او را بر اساس شرایط آینده تربیت کرد.»

در صورتی که معمولا والدین، فرزندان­شان را تنها برای اینکه با شرایط موجود زندگی سازگار باشند، تربیت می‌کنند

و حال آنکه می ­بایست به آنان تعلیم و تربیت مناسب­ تری ارائه داد تا بتوانند فرزندان آینده و زمان خودشان باشند.

زندگی درکنار هم نه برای هم

بنابراین این طور به نظر می رسد که مسئولیت ما در تعلیم و تربیت بچه ­ها این نیست که اشتباهات یا خطاهای شان را به آنان نشان دهیم.

زیرا آنها تا اشتباه نکنند، هیچ­گاه درست بودن را یاد نمی­ گیرند.

ما و بچه ­ها به اندازه کافی در طول زندگی­مان پند ­دهنده در اطراف خود داریم!

برای همین موعظه کردن سودی ندارد؛ بلکه به نظر می رسد مسئولیت ما این است که سکوت کنیم و خوب گوش دهیم!

البته رفتارهای ما هم کارایی بسیار زیادی دارد و بهتر از هر حرف و سخنی می ­تواند شیوه درست زندگی را به آنها بیاموزد.

باید اجازه دهیم بچه ­ها خودشان باشند!

من فکر می­ کنم یکی از دلایلی که بچه­ ها در کنار ما هستند، این است که

خودمان را از نو پیدا و کشف کنیم،

خود را بهتر بشناسیم و روی رفتارهای­مان کار کنیم.

پس بیایید تلقی­ خود درباره فرزند داری و نقش آن در زندگی‌مان را تغییر دهیم!

در واقع می خواهم بگویم:

• آنها برای کامل کردن زندگی ما به دنیا نیامده ­اند.
• آنها برای جبران نقص ­های ما به دنیا نیامده­ اند.
• آنها برای برآورده کردن آرزوها و خواسته­ های ما به دنیا نیامده ­اند.
• آنها برای اینکه ما را به شهرت و افتخار برسانند، به دنیا نیامده­ اند.

بلکه آنها انسان­ هایی مستقل از ما هستند که از قضا قرار است مدتی زندگی­ شان را در کنار ما و با ما بگذرانند.

اگر این طور باشد، پس مسئولیت ما این است که آنها را به طور مطلق برای خودمان نخواهیم.

بلکه آرام باشیم و رابطه­ مان را با آنها تحت فشار قرار ندهیم.

والدین واقع بین و آینده نگر کنترلگر نیستند

مسئولیت مادری و پدری ما بازپرسی مدام بچه­ ها نیست.

نباید انتظار داشته باشیم آنها افکار، اعمال، احساسات و تمام مسائل خصوصی و فیزیولوژیک (جسمی) خود را با ما در میان بگذارند.

فرزندی که مثل یک بله­ قربان­گو خودش را به طور کامل در اختیار ما قرار می ­دهد، بیشتر شبیه برده ­ای است که فقط اطاعت می­ کند.

در رابطه­ ای که پدر و مادر مانند بازجو رفتار می­ کنند و می ­کوشند از تمام مسائل فرزند خود سر در بیاورند، بیشتر کنترل­گری حاکم است تا عشق و مهرورزی!

با اینکه هر پدر و مادری فرزند خود را دوست دارد؛

اما نتیجه چنین رفتارهایی، چیزی جز سلطه­ گری والدین و بیچارگی فرزند نیست.

در حالی­ که هدف از این با هم بودن، برقراری رابطه­ ای گرم و صمیمانه و سرشار از اعتماد و عاطفه است.

واقعا از فرزند خود چه می­ خواهیم؟ و برای آنچه می ­خواهم، چه کاری می­ کنیم؟

بارها پیش آمده که از والدین پرسیده­ ام:

• چه آینده­ای برای فرزندان خود می ­خواهید؟
• دوست دارید آینده­ آنها چگونه باشد؟

تقریباً همه والدین پاسخ­های یکسانی به این پرسش می­ دهند: انسان موفق، توانمند، شاد، با آرامش و با اخلاق و مانند اینها.

و زمانی­ که بلافاصله بعد از این پاسخ، از آنها می­ پرسم:

• در حال حاضر چه کاری برای رسیدن به این هدفتان انجام می­ دهید؟
• و آیا خودتان این عملکرد را در زندگی ­تان دارید؟

آنها از عملکردی صحبت می­ کنند که با آنچه برای فرزندان­شان انتظار دارند، فاصله بسیار زیادی دارد.

پس چنین پاسخ­هایی، یعنی والدین با مسئولیت­ها و نقش­های خود به قدر کافی آشنایی ندارند.

در واقع گویا بیشتر والدین صرفاً به دنبال راه ­حل ­هایی برای کنترل فرزندان خود در کمترین زمان ممکن هستند.

بر این اساس می توان گفت هدف بلندمدت والدین که پرورش انسان ­هایی شاد، موفق و با آرامش در زندگی است،

با عملکرد بسیار مخرب و آسیب ­زننده­ آنها که تلاش برای کنترل و سلطه­ گری بر فرزندان­شان است هیچ انطباقی ندارد.

زیرا نتیجه چنین رفتارهایی علاوه بر زیان­ هایی که دارند، کوتاه ­مدت، سطحی و مقطعی است.

و البته روی روابط ما با فرزندان­مان تأثیرات منفی بلند­مدتی می­ گذارد.

در واقع اگر در رابطه­ ­مان با فرزند­مان چشم به راه رفتارهایی باشیم که مورد رضایت و پسند ما باشند

و بر این اساس از خود رفتار و واکنش نشان دهیم، در واقع در حال تحت فشار قرار دادن رابطه ­مان هستیم.

این انتظارات بی جا و بی ­معنا کم ­کم رابطه ­های ما را فاصله ­دار خواهد کرد.

والدین واقع بین و آینده نگر نیاز به مهر بی اما و اگر دارند

مسئولیت والدانه به دور از هرگونه سرزنش و ناامیدی، به ما می­ گوید:

• در تمام مراحل زندگی فرزندت ترس را از او دور کن!
• به او امنیت بده!
• کنارش همچون یک مربی بایست!
• به او ایمان و اعتماد داشته باش!

اگر این­ گونه به او نزدیک شوی،

می ­توانی در مسیر تعلیم و تربیت فرزندت بدون امر و نهی و بدون هیچ چشم داشتی حرکت کنی

و این مسئولیت را به انجام برسانی.

فرزندی که در چنین مسیری تربیت می ­شود به ایده ­آل ­های تو نزدیک­تر است.

با چنین رفتاری به فرزندت نشان می ­دهی:

خودِ خودِ وجودت و بودنت برای من مهم است، نه چیز دیگری!

این یعنی: من نسبت به خودِ خودت، عشق می ­ورزم و احساس تعلق دارم، نه به خاطر رفتارهایی که انجام می ­دهی.

این یعنی مهرِ بی امّا و اگر… .

مهرِ بی امّا و اگر، یعنی اولین و آخرین مرحله مهرورزیدن!

جایی که با اراده خودمان و در زمان مناسب، قید و شرط و اما و اگر را از رابطه ­مان قیچی می ­کنیم.

در این هنگام فرزندمان نیز به استقلال عاطفی می ­رسد.